Turk en Nederlander

Als jonge Turk in Nederland krijg ik vaak de vraag voor welk land ik zou kiezen als ik die keus voorgelegd zou krijgen. Het is alleen jammer dat degene die mij deze vraag stellen, niet blijken door te hebben dat het nut van deze vraag niet relevant is. Net als overigens de vraag of ik mijzelf een Turk of Nederland voel, want welk antwoord men ook wil horen; het is nooit goed.

Het is nu eenmaal zo dat de generatie Turken in Nederland, inclusief ikzelf, noch Turk noch Nederlander is. Het zijn zogenaamde Turken in Nederland, oftewel Nederlandse Turken. Een Turk in Nederland is zeer anders dan een Turk in Turkije omdat hij opgegroeid is met een cultuur die (deels) anders is. Een inmiddels beroemd gezegde onder Turken die woonachtig zijn in Europa luidt dan ook als volgt: “Orada Alamancı, burada yabancı.” Wat zoveel betekent als: “daar een Europeaan, hier een buitenlander”. Het traject van opvoeden en volwassen worden is inmiddels in elk land zo anders, dat de vraag of een Turk in Nederland nu Turk of Nederlander is, geen logische vraag is. Elke Turk in Nederland is qua afkomst een Turk, maar qua culturele normen en waarden ook een Nederlander; wat voor een Nederlandse Turk als geheel normaal geldt, hoeft niet als zodanig te gelden voor een Turk uit Turkije.

Het beste antwoord wat ik de mensen die bovengenoemde vraag aan mij stellen kan bieden is dan ook dat ik een etnische Turk ben die opgegroeid is in Nederland met beide culturele normen en waarden. Deze normen en waarden overlappen elkaar gedeeltelijk, in de vorm van beleefdheid en respect voor anderen, maar spreken elkaar op sommige gebieden ook tegen. Denk hierbij aan het op tijd komen op afspraken en een sterk familiegevoel, want waar volgens Turkse gewoontes te laat komen getuigt van respect (je gunt de gastheer of gastvrouw namelijk meer tijd om zich voor te bereiden op bezoek), is het in Nederland ongehoord om te laat te komen. Tevens is de Nederlandse maatschappij meer individueel gericht en staat de nadruk minder op een familietraditie, dit staat haaks op de Turkse traditie waar er sterk een familiegevoel aanwezig is. Deze interculturele mengelmoes van normen en waarden die een Nederlandse Turk rijk is, zorgt voor een grijs gebied waar sommige aspecten meer Nederlands te benoemen zijn. Aan de andere kant zullen er vast weer typisch Turkse tintjes zijn waardoor de gemiddelde Nederlandse Turk ook duidelijk “Turk” is te noemen. De doorsnee typering van “zwart-wit”, oftewel “ben je Turks of Nederlands”, gaat hier dus niet op.

Een Nederlandse Turk is niet óf Turk óf Nederlander, maar juist én Turk én Nederlander. Het is onmogelijk om één van beiden de rug toe te keren, het is eenzelfde soort vraag als of iemand meer van zijn moeder of vader houdt. Net zoals het zeer moeilijk is om daar een degelijk antwoord op te geven, is het ook niet verantwoord om te moeten kiezen tussen twee culturen. De Turkse cultuur krijg je namelijk vanaf jouw geboorte en de Nederlandse cultuur krijg je gaandeweg ingegoten. Turkije is het land waardoor je een bepaalde geschiedenis rijk bent en waarom je überhaupt op deze aardkloot kan rondlopen, daarom zien veel jongeren Turkije als hun moederland (of ‘anavatan’ in het Turks). Wat zij echter niet moeten vergeten en wat ik ook altijd benadruk, is dat Nederland hiermee ons vaderland wordt. Turkije is weliswaar verantwoordelijk voor ons bestaan als mensen en onze (familie-)geschiedenis ligt daar, maar net zoals een vader zorgt Nederland voor een dak boven ons hoofd en niet Turkije. Ook voorziet Nederland, en niet Turkije, in het onderwijs, de gezondheidszorg en andere faciliteiten waardoor Nederlandse Turken zich kunnen ontwikkelen. Dus als Turkije gedefinieerd kan worden als het moederland is, dan is er geen twijfel mogelijk dat Nederland het vaderland is en een minstens even belangrijke rol heeft vervuld in de levens van Nederlandse Turken.

Dit neemt niet weg dat een Nederlandse Turk zowel een emotionele binding met Turkije als met Nederland kan hebben, Turkije is toch het land waar jouw voorvaderen en familieleden vandaan komen. Het is dan ook onredelijk om te moeten kiezen tussen twee landen, alleen maar omdat je voor een blok wordt gezet. De één staat symbool voor jouw familie en achtergrond, terwijl de ander garant staat voor jouw opleiding en ontwikkeling als persoon. Het kiezen tussen deze twee landen die beiden een groot aandeel vormen in de levens van Nederlandse Turken is hierdoor absurd, net zo absurd als het vragen aan een kleuter van welke ouder hij meer houdt; zijn moeder of zijn vader.

Weliswaar heeft elke Turk in Nederland ervaringen met Nederlanders die niet zo goed zijn, en het komt ook vaak voor dat ze te maken hebben met vooroordelen en onbegrip van Nederlanders. Vooroordelen omdat in de ogen van sommige Nederlanders elke Turk die een zekere band met Turkije heeft een potentiële Grijze Wolf is. Onbegrip omdat vaderlandsliefde in Nederland niet aan de orde is, terwijl het in Turkije een wezenlijk onderdeel is van de heersende cultuur (overigens net zoals in de Verenigde Staten van Amerika). Het fenomeen patriottisme komt dan ook vooral voor bij landen die vrij nieuw zijn en een transformatie doorgemaakt hebben. Bij deze transformatie is er getracht van meerdere volkeren, stammen en/of rassen woonachtig in het gebied een eenheidsgevoel te kweken waardoor het proces van nationbuilding kon beginnen. Dit zien we terug bij een land dat ongeveer tweehonderd jaar bestaat (zoals de Verenigde Staten van Amerika) en ook bij landen die minder dan honderd jaar bestaan, te weten de Republiek Turkije sinds 29 oktober 1923. Bij landen die al langer een natiestaat zijn, los van het feit welk volk een langere geschiedenis heeft, is patriottisme van minder belang omdat ze dat proces al hebben meegemaakt. In Nederland was het vlak na de Beeldenstorm (1566) en de Tachtigjarige Oorlog (1566-1648) voor een periode van ruim honderd jaar tot in de 18de eeuw niet ongewoon dat er in elk huishouden een portret van Willem van Oranje hing. Ditzelfde zien we nu terug bij de Turken in de vorm van een portret van Mustafa Kemal Atatürk in elk gebouw, huis en/of werkplaats. In die zin moet de vaderlandsliefde van de Nederlandse Turken en Turkije-Turken te begrijpen zijn, aangezien de Republiek Turkije nog maar 85 jaar bestaat.

Dit onbegrip van enkele Nederlanders jegens de Turken wegens hun sympathieën naar Turkije toe, zorgt weer voor een geromantiseerd beeld van Turkije in de hoofden van de Nederlandse Turken. Gezegden zoals “Türkün Türk’ten başka dostu yoktur” komen hierdoor naar boven drijven en wortelen in de hoofden van de Nederlandse Turken. Turken in Nederland denken dan dat de enige mensen op wie ze kunnen vertrouwen mede-Turken zijn. Dat dit pertinent fout is bewijzen meerdere situaties die ik persoonlijk heb meegemaakt met zowel Turkse als Nederlandse instanties. Een Nederlandse instantie kan bepaalde vooroordelen hebben jegens Nederlandse Turken en deze groep hierdoor benadelen, echter hetzelfde geldt voor een Turkse instantie die zichzelf probeert te verrijken door te profiteren van het vertrouwen die de Nederlandse Turken tonen in Turkse instanties. Een mooi voorbeeld hiervan is een Nederlands-Turkse Ondernemers Vereniging die mij benaderde om als student hun site te vertalen van het Turks naar het Nederlands. Hierbij werd ingespeeld op de gevoelens van vertrouwen en eenheid onder Turken in Nederland, de site werd uiteindelijk vertaald door mijzelf maar helaas bleven hun beloftes slechts bij woorden. Ik was bedrogen, nota bene door mede-Turken die juist behoorden te weten hoe moeilijk het was om als allochtone student te overleven in een samenleving waarbij om de haverklap werd gevraagd bij welke culturele groep je nu hoorde. Nog los van de vooroordelen en onbegrip die getoond werd door leden van de Nederlandse maatschappij.

Hiermee kan je al snel tot de conclusie komen dat er rotte appels in elke groep zitten en dat de Nederlandse Turken juist daarom zich niet moeten toespitsen op één en enkele culturele groep. Je kan nu eenmaal niet zeggen dat je Nederlander bent als je Turkse aspecten hebt en vice versa. Ook is het nutteloos om je af te zonderen van een groep omdat je de éne groep ‘beter’ zou vinden. Alhoewel er Nederlandse bedrijven en mensen zijn die jou benadelen omdat je Turks bent, zijn er ook Nederlandse bedrijven en mensen die jou benadelen enkel en alleen omdat ze nu eenmaal slecht van aard zijn. Meestal zijn dit de op geld, macht en kapitaal gefocuste bedrijven en mensen. Deze komen echter net zo hard voor bij de Nederlandse Turken, wie heeft geen bedrog meegemaakt van een Turks bedrijf dat slechts uit was op jouw geld? Denk hierbij aan de Turkse Boekenwinkel (Türk Kitapevi) die opereert vanuit Duitsland, maar veelal leveringen niet nakomt en daardoor bijna zeker opgedoekt gaat worden binnen aanzienlijke tijd. Deze handelingen komen ook niet voort uit vooroordelen jegens Turken maar simpelweg vanwege het feit dat ze op geld geilende bedriegers zijn die hardwerkende mensen willen oplichten, mede-Turk of niet.

Juist daarom pleit ik voor het overbruggen van de etnisch gerichte denkwijzen van zowel Nederlanders als Turken in Nederland. Nederlandse Turken zijn gezegend met een dubbele cultuur en hebben het volste recht om zowel Turkije als Nederland hoog in het vaandel te houden. Ze hoeven niet te kiezen tussen Nederland of het Nederlanderschap aan de éne kant en Turkije of het Turk-zijn aan de andere kant. Beide completeren elkaar op een wijze zoals een vader en moeder elkaar op een perfecte manier aanvullen. Net zoals Nederlandse Turken dit recht hebben, moeten ze echter niet vergeten dat ze ook een zekere gevoel van plicht moeten hebben tegenover Nederland. Men moet de frustratie die men, in meerdere gevallen meer dan terecht, heeft tegenover sommige Nederlanders niet afreageren op Nederland in het algemeen. Ja, er zijn onderontwikkelde Nederlanders die zich beter voelen dan Turken uit egocentrische beweegredenen en dit afreageren door middel van het uiten van vooroordelen. Echter, men moet niet vergeten dat dit fenomeen ook voorkomt bij Nederlandse Turken alhoewel zij meer handelen uit geldzuchtige motieven. Juist door het negeren van de slechte kanten van de Nederlandse Turken en het richten op de negatieve aspecten van de Nederlanders, kom je ironisch genoeg in dezelfde categorie van (Nederlandse) mensen die handelen vanuit hun vooroordelen (jegens Turken). Terwijl jij jezelf juist hiertegen wilde verweren…

Op de vraag of ik Turkije of Nederland zou kiezen, kan ik dus kort maar krachtig het volgende zeggen: ik ben een Nederlandse Turk en ik vertik het om te kiezen op basis van ras en/of culturele achtergrond. Ik heb zowel Turkse vrienden als Nederlandse vrienden, ik vertrouw zowel Nederlandse als Turkse bedrijven en ik selecteer ze niet op basis van ras maar op basis van kwaliteit. En als ik hierdoor wordt bestempeld als “Grijze Wolf” omdat ik toevallig een Turks bedrijf heb gekozen als handelspartner of omdat ik voor het merendeel Turkse vrienden heb of omdat ik Turkije op een punt gelijk geef en daardoor verdedig, dan zij het zo. En als ik op een ander punt Nederland gelijk geef of op een gegeven moment meer omga met Nederlandse vrienden, dan mag eenieder me “kaaskop” noemen. Want juist dat maakt mijn persoonlijkheid, op het éne gebied ben ik Nederlander en op het andere juist weer Turks. Zodra ik één kant van mezelf verloochen om mij volledig aan de andere kant te storten, precies dan zou ik verkeerd bezig zijn. Ik roei met de roeispanen die ik heb en als ik een dubbele cultuur heb waardoor ik meer inzage heb in bepaalde zaken, dan heb ik het grootste recht om beide aspecten ten volste te benutten.

Ik laat Nederland niet verpesten door enkele minkukels met vooroordelen, net zoals ik de Turkse gemeenschap in Nederland niet laat verpesten door (Nederlandse) Turken die geld boven alles stellen. Want in beide groepen heb je rotte appels, dat heeft niks te maken met Nederland of Turkije. En zeker niet met hun afkomst, culturele afkomst en/of normen en waarden. En niemand kan daar wat aan veranderen.

Zoals ik altijd al zeg, Turkije is mijn moederland en Nederland is mijn vaderland.

Armand Sağ

14 april 2008

© Armand Sağ 2008